Cinsiyet Temelli Ücret Farkı ve Eşit Ücret
Cinsiyet temelli ücret farkı, ekonomik istikrarı ve sosyal adaleti etkileyerek dünya genelinde önemli bir sorun olmaya devam ediyor. Küresel çapta fırsat eşitliğini teşvik etme çabalarına rağmen, kadınlar ve erkeklerin kazançları arasındaki farklılıklar sürmekte ve bu durum yalnızca bireylerin yaşamlarını değil, daha geniş ekonomik büyümeyi de etkilemektedir. Bu blog yazısı, cinsiyet temelli ücret farkını, nedenlerini, küresel durumunu, bu sorunun ele alınmasının önemini ve en çok etkilenen sektörleri ortaya koyacaktır. Ayrıca, Yıldız Holding’in çeşitlilik ve kapsayıcılık anlayışıyla toplumsal fırsat eşitliğini sağlamaya yönelik başlattığı “Eşit Ücret Sertifikasyonu” sürecinden bahsedilecektir.
Cinsiyet Temelli Ücret Farkı Nedir?
Cinsiyet temelli ücret farkı, iş gücünde kadınlar ve erkekler arasındaki kazanç farklılıklarını ifade eder. Genellikle erkeklerin kazançlarının yüzdesi olarak ifade edilir. Örneğin, kadınlar, erkeklerin maaşının %80’ini alıyorsa, cinsiyet temelli ücret farkı %20’dir. Bu fark, ortalama ve medyan kazançlar gibi çeşitli metrikler kullanılarak saatlik, haftalık veya yıllık bazda ölçülebilir.
Cinsiyetler arasındaki ücret farkının dünya genelinde %0,83 olduğu gerçeği, kadınların erkeklerin kazandığı her 1 dolar için 0,83 dolar kazandığını gösteriyor. Bu durum, ömür boyu gelir eşitsizliğine yol açarak, birçok kadının emekli olduğunda yoksullukla karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi’nin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile birlikte 2020 yılında hazırladığı rapora göre, Türkiye’de toplumsal fırsat eşitliğini sağlamak ve cinsiyete dayalı ücret eşitsizliğini önlemek amacıyla kamu sektöründe cinsiyete dayalı ücret açığı %5,1 iken, özel sektörde bu oran %15,3 olarak belirlenmiştir. Bu veriler, Türkiye’de cinsiyet temelli ücret eşitsizliğinin halen önemli bir sorun olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, fırsat eşitliğini teşvik etmek ve cinsiyete dayalı ücret eşitsizliğini gidermek için daha fazla çaba harcanması gerekmektedir. Bu çaba, alınacak tedbirler, yasal düzenlemeler ve toplumsal bilincin artırılması ile gerçekleştirilmelidir. Bu şekilde, Türkiye’de herkesin eşit fırsatlara ve adil bir çalışma ortamına sahip olduğu bir gelecek inşa edilebilir.
Cinsiyet Temelli Ücret Farkının Nedenleri
Cinsiyet temelli ücret farkı, birçok nedenle ortaya çıkar:
- Mesleki Ayrışma: Kadınların yoğun olarak çalıştığı sektörler genellikle erkeklerin yoğun olarak çalıştığı sektörlere göre daha az ödeme yapar. Örneğin, birçok kadın eğitim ve sağlık sektöründe çalışırken, bu sektörler finans ve teknoloji gibi alanlara kıyasla kadınlara daha düşük ücretler sunar.
- Yarı Zamanlı Çalışma: Kadınlar genellikle bakım sorumlulukları yüklenmesi nedeniyle yarı zamanlı çalışmaya mecbur kalmaktadırlar, bu da genellikle daha düşük saatlik ücretler ve daha az yan haklar ile sonuçlanır. Bu durum, ömür boyu kazançların azalmasına ve kariyer ilerlemesinin yavaşlamasına yol açar.
- Eğitim Düzeyi ve İş Deneyimi: Kadınların eğitim düzeyleri birçok bölgede erkeklerle eşitlenmiş veya onları aşmış olsa da, ailevi nedenlerle işe verilen aralar kadınların daha az iş deneyimine sahip olmasına yol açar. Bu sürekli iş deneyimi eksikliği, kariyer ilerlemesini ve maaş artışlarını engelleyebilir.
- Ayrımcılık ve Ön yargı: Hem açık hem de örtülü cinsiyet ayrımcılığı kadınların erkeklere göre daha düşük maaş almasında rol oynamaktadır. Kadınların, daha yüksek maaşlı üst düzey rollere terfi etme olasılıkları daha düşüktür, bu da “cam tavan” etkisine katkıda bulunur. Ayrıca, kadınlar genellikle erkek meslektaşlarına göre daha düşük başlangıç maaşları ve düşük maaş zamları alırlar.
- Annelik Etkisi: Kadınlar genellikle çocuk sahibi olduktan sonra, işe ara verme, esnek veya yarı zamanlı çalışma düzenlemelerine ihtiyaç duyma gibi nedenlerle ücret eşitsizliği ile karşı karşıya kalırlar. Bu durum, kadınların kazanç potansiyelleri ve kariyer yolları üzerinde uzun süreli etkiler bırakabilir.
- Toplumsal Normlar ve Beklentiler: Toplumsal normlar ve cinsiyet rolleri konusundaki beklentiler de ücret farkını sürdürmede önemli bir rol oynar. Kadınların evde ve işte geleneksel rollerine ilişkin görüşler, kadınların daha yüksek ücretli kariyerlere yönelmelerini sınırlayabilir hatta çalışmalarına bile engel olduğu için birçok sektörde kadınların istihdamını olumsuz etkileyebilir.
Cinsiyet Temelli Ücret Farkının 2023 Yılı Küresel Durumu
Gelişmiş ülkeler, örneğin Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta, cinsiyet temelli ücret farkı yıllar içinde daralmış olsa da hala önemli ölçüde devam etmektedir. ABD’de kadınlar, erkeklerin kazandığı her dolara karşılık yaklaşık 82 sent kazanmakta olup, bu durum %18’lik bir cinsiyet temelli ücret farkını yansıtmaktadır. Avrupa Birliği’nde ise, ortalama cinsiyet temelli ücret farkı yaklaşık %14’tür ve üye devletler arasında farklılıklar göstermektedir.
Asya ve Afrika’da cinsiyet temelli ücret farkları geniş bir yelpazede değişkenlik göstermektedir. Örneğin, Japonya’da bu fark %24 seviyesinde bulunurken, Güney Kore’de %32’ye kadar çıkabilmektedir. Çin’de ise cinsiyet ücret farkı %20 civarındadır. Çin’de, yüksek kadın işgücü katılım oranına rağmen, kadınlar genellikle daha düşük ücretli pozisyonlarda çalışmaktadır. Afrika’da da durum benzerdir; Güney Afrika’da %23 civarında olan ücret farkı, Kenya’da %30’a kadar ulaşabilmektedir. Kadınların iş gücüne katılımının düşük olduğu veya düşük ücretli sektörlerde yoğunlaştığı durumlarda, ücret farkının daha belirgin olduğu görülmektedir.
Cinsiyet Temelli Ücret Farkının Ele Alınmasının Önemi
Cinsiyet temelli ücret farkını kapatmanın çok önemli faydaları bulunmaktadır:
- Ekonomik Büyüme: Ücret farkını azaltmak, kadınların iş gücüne katılımını ve toplam kazançlarını artırarak ekonomik büyümeyi teşvik eder, bu da daha fazla tüketici harcaması ve daha yüksek GSYİH ile sonuçlanır. Araştırmalar, cinsiyet temelli ücret farkının daralmasının küresel ekonomiye milyarlarca dolar ekleyebileceğini göstermektedir.
- Yoksulluğun Azaltılması: Kadınlar genellikle daha az kazandıkları için, özellikle bekar annelerin yoksulluk içinde yaşama olasılıkları daha yüksektir. Eşit ücret, kadınlar ve aileleri arasındaki yoksulluk oranlarını önemli ölçüde azaltabilir, bu da genel sosyal refahı iyileştirir.
- Sosyal Adalet ve Eşitlik: Ücret eşitsizliklerini ele almak, adaleti ve eşitliği teşvik eder, bu da adil bir toplum için esastır. Kadınların emeklerinin karşılığını alarak ücretlerinin adil bir şekilde ödenmesi, temel bir insan hakkı ve fırsat eşitliğinin kritik bir bileşenidir.
- Yeteneklerin Kullanımı: Kadınların çalışmalarının eşit şekilde ödenmesi, ekonomideki yetenek ve becerilerin en iyi şekilde kullanılmasını sağlar, bu da işletmeler ve endüstriler için faydalıdır. Kadınların liderlik pozisyonlarında bulunduğu çeşitli iş gücü, genellikle daha iyi performans gösterir ve daha yenilikçi olur.
- Kurumsal Performans: Fırsat eşitliğine ve ücret eşitliğine öncelik veren şirketler, genellikle daha yüksek çalışan morali, düşük iş gücü devri ve daha iyi bir itibar görür, bu da kurumsal performans ve rekabet gücünün artmasına yol açar.
Cinsiyet temelli ücret farkını ele almak, ekonomik eşitliğin ve sosyal adaletin sağlanması için kritik bir öneme sahiptir. Adil ücret uygulamalarının hayata geçirilmesi, kadınların kariyer gelişimine destek verilmesi ve ayrımcı uygulamaların sonlandırılması için politika yapıcıların, işletmelerin ve toplumun birlikte çalışması gerekmektedir. Bu hedefe ulaşmak için, şeffaf ücret uygulamaları benimsenmeli ve düzenli olarak maaş verileri incelenerek farklılıklar ele alınmalıdır. Ayrıca, iş-yaşam dengesini destekleyen politikalar teşvik edilmeli, kadınların eğitim ve kariyer gelişimine yönelik programlar desteklenmeli ve cinsiyet stereotipleri ile mücadele edilmelidir. Kapsayıcı iş yeri ortamları oluşturularak, çeşitliliğe değer verilmeli ve herkes için eşit fırsatlar sunulmalıdır. Cinsiyet temelli ücret farkının kapatılması için birlikte çalışarak, daha adil ve müreffeh bir dünya inşa etmek mümkündür.
Yıldız Holding’in Fırsat Eşitliğindeki Kararlılığı: Eşit Ücret Sertifikasyonu
Yıldız Holding, çalışanlar arasındaki fırsat eşitsizliğini gidermeye kararlı olup, İsviçre merkezli bir vakıf tarafından PwC iş birliğiyle verilen Eşit Ücret Sertifikasyonu (Equal Salary Certification) sürecine başladı. Bu sertifikasyon, kadın ve erkekler arasında eşit ücret ve eşit fırsatlara yönelik hazırlanmış önemli bir standart olup, şirketin hesap verebilirliğini ve şeffaflığını gösterirken, şirketleri kamuoyu önünde çeşitlilik ve kapsayıcılık alanında öncü olarak konumlandırıyor. Aynı zamanda, ÇSY (çevresel, sosyal, yönetişim) çabalarına olumlu katkıda bulunuyor.
Yıldız Holding’in eşit işe eşit ücret anlayışı doğrultusunda uyguladığı politikalar çerçevesinde, PwC tarafından 2023 yıl sonu verileri üzerinden bir ücret analizi gerçekleştirildi. Anonimleştirilen veriler ile yapılan analiz sonucunda, unvan, cinsiyet, ücret, yan haklar, prim, ikramiye, ek ödemeler, terfi, rotasyon, görev değişikliği, kademe değişikliği ve OKR değerlendirmeleri gibi dinamik unsurlar denetim alanına alındı. İstatistik çalışmaları neticesinde, diğer faktörler sabit tutulduğunda, kadınların ortalama ücretinin erkeklerin ortalama ücretinden %3,2 oranında daha az olduğu ortaya konuldu. Bu sonuç, çalışanlar arasında cinsiyete bağlı istatistik olarak anlamlı bir ücret farkı bulunamadığını gösterdi ve böylece Yıldız Holding Eşit Ücret Sertifikasını almaya hak kazandı!
Yıldız Holding olarak, eşitlik ilkesini benimseyen ve insan mutluluğunu merkeze koyan öncü vizyonumuzla, çalışanlarımızdan başlayarak işimizin, toplumun ve dünyanın geleceğine katkıda bulunmayı, eşit ücreti ve toplumsal fırsat eşitliğini kararlılıkla sağlamayı sürdüreceğiz.
KAYNAKÇA
McElhaney, Kellie. Smith, Genevieve. “Eliminating the Pay Gap: An Exploration of Gender Equality, Equal Pay, and A Company that Is Leading the Way”, 2017.
Miboso. “Gender Pay Gap (Cinsiyete Dayalı Maaş Eşitsizliği) Nedir?”, 2023. Gender Pay Gap (Cinsiyete Dayalı Maaş Eşitsizliği) Nedir? – Miboso Wellbeing
Stewart, Andrew. Stanford, Jim. Hardy, Tess. “The Wages Crisis in Australia”, 2018.
ILO. “Global Wage Report”, 2018.
ILO Türkiye. “Türkiye’de Çalışma Hayatında Cinsiyete Dayalı Ücret Eşitsizliğini Önlemek İçin Çalışmalar Yapan ILO Şirket Düzeyinde Eşit Ücret İçin Kolları Sıvadı”, 2021. Türkiye’de Çalışma Hayatında Cinsiyete Dayalı Ücret Eşitsizliğini Önlemek İçin Çalışmalar Yapan ILO Şirket Düzeyinde Eşit Ücret İçin Kolları Sıvadı | International Labour Organization