Cam tavanlar ve cam uçurumlar, kadınların iş yerinde karşılaştıkları temel engelleri temsil eder. “Cam” terimi, bu engellerin görünmez olabileceği, ancak yine de birçok kadının kariyer gelişiminde önemli engeller olduğunu belirtmek için kullanılmaktadır. Yapılan deneysel çalışmalar da cam tavan ve cam uçurumun iş yerlerinde varlığını kanıtlamıştır.1
Cam Tavanlar
Cam tavan terimi, belirli kişilerin bir kuruluş veya endüstri içinde yönetim ve yönetici düzeyindeki pozisyonlara terfi etmesini engelleyen görünmez engelleri ifade eder. Bu tanımlama, erkeklerin yönetici olduğu bir kurumda daha yüksek rollere geçmeye çalışan kadınların veya azınlıkların karşılaştığı zorlukları tanımlamak için yaygın olarak kullanılır. Engeller çoğunlukla yazılı değildir, yani bu bireylerin, iş yerlerinde tanımlanmış kurumsal politikalardan ziyade kabul edilmiş kültürel beklentiler ve örtük ön yargılar yoluyla ilerlemelerinin kısıtlanması anlamına gelir.
Cam Uçurumlar
Cam uçurum, cam tavana kıyasla daha yakın zamanda tanımlanan bir olgudur. Riskli ve güvencesi olmayan üst düzey liderlik pozisyonlarına başarısızlık şansı olduğu için kadın yöneticilerin daha fazla atanmasını ifade eder. Bu konuda bir çalışmaya örnek verecek olursak, Harvard Business Review tarafından yapılan bir araştırmada üniversite öğrencisi olan katılımcılara bir firmanın CEO’su emekli olduktan sonra yeni CEO’yu cinsiyetine göre atamaları istendi. Araştırmada öğrencilere iki farklı senaryo sunulmuş. İlk senaryoda sözü edilen teorik firma bir erkek tarafından yönetiliyor ve firma iyi bir durumda. Bu senaryoda katılımcıların %62’si erkek bir CEO atanması gerektiğini belirtmişler. İkinci senaryoda ise şirket yine bir erkek CEO tarafından yönetiliyor fakat şirketin durumu pek iç açıcı değil. Bu senaryoda ise katılımcıların %69’u CEO pozisyonuna bir kadının atanması gerektiğini belirtmişlerdir. Bu araştırma cam uçurum kavramının önemini gözler önüne sermektedir.
Cam tavanlar ve uçurumlar neden toplumsal cinsiyet sorunudur?
Erkeklerin üstün oldukları alanlardaki kadınlar cam tavana çarpıyor olsa da kadınların egemen oldukları alanlardaki erkekler benzer şekilde engellenmiyor. Toplumların cinsiyetlere atadıkları önyargılar incelendiğinde çoğu toplumda yöneticilik rollerinden beklenen beceri ve yetenekler ile erkeklerde olması gereken yetenek ve becerilerin örtüştüğü görülür. Bu, kadınların çoğunlukta olduğu iş yerlerinde bile erkeklerin terfi etmesi söz konusu olduğunda erkeklere yönelik bir avantaj olarak hizmet eder.
Ayrıca, üst düzey rollerdeki kadınların nadirliği göz önünde bulundurulduğunda, bir kadının liderlik başarısızlığı, gözlemcilerin tüm kadınların liderlik rollerinde performans gösterme yetenekleri hakkında olumsuz sonuçlar çıkarmasına neden olabilir.
Peki Siz Görünmez Liderlik Bariyerini Aşmak İçin Ne Yapabilirsiniz?
Yeteneklerinize güvenin ve bunu yansıtın
Araştırmalar erkeklerin performans ve yeteneklerini sürekli olarak abarttığını, oysa kadınların kendilerininkini hafife aldıklarını buldu.2 Bir araştırma, erkeklerin iş tanımındaki kriterlerin %60’ını karşıladıklarında rollere başvurduklarını, ancak kadınların bu kriterlerin %100’ünü karşıladıklarında başvurduklarını keşfetti.3 Yeteneklerinize güvenmek ve bu güveni yansıtmak, liderlik rollerini üstlenmek ve iş için kendinizi öne çıkarmak noktasında çok önemlidir.
Reddedilme konusunda rahat olun ve denemekten vazgeçmeyin
Araştırmalar erkeklerin geçmişte reddedildikleri bir işe benzer bir işe yeniden başvurma olasılıklarının kadınlardan daha yüksek olduğunu göstermiştir.4 Kadınların liderlik rolleri için rekabet etmeye devam edebilmeleri, kuruluşların başvuru süreçlerinin adil ve şeffaf olduğunu göstermelerine bağlıdır. Aynı derecede önemli olan, kadınların başarısızlığı büyümek için bir fırsat olarak görmeleri ve bundan kaçınmaya çalışmak yerine onu benimsemeleridir.
Neden seçildiğinizi bilin
Kapasiteleriniz üzerinde düşünün ve kuruluşunuzun sizi bu rol için tavsiye etmesine neden olan benzersiz nitelikleri tanımak için yeterli öz farkındalığa sahip olun. Son derece etkili liderler, kendilerinin daha farkındadır ve kendi beceri ve niteliklerine ilişkin daha doğru algılara sahiptir.
Ne bekleyeceğinizi bilin
Kuruluşun geçmişini, öncüsünü ve şirket performansının örneğin tüketiciler, çalışanlar, yönetim kurulu, genel halk gibi kilit paydaşlar tarafından nasıl değerlendirildiğini öğrenin. Bu bilgilere sahip olmak, rolün getirebileceği her türlü sonucu ön görebileceğiniz bir ortam hazırlar. Bu durum da haksız yere suçlanıp suçlanmayacağınızı tahmin etmede anahtardır.
https://spssi.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/sipr.12006
https://psycnet.apa.org/record/1991-12540-001
https://hbr.org/2014/08/why-women-dont-apply-for-jobs-unless-theyre-100-qualified
https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0001839216682728